Avcı takımyıldızı doğrultusunda bulunan parlak turuncu yıldız İkizlerevi 2019’un sonu ve 2020’nin başında görünür bir şekilde kararmaya başladığında gökbilim camiası şaşkına dönmüştü. Şimdi bir gökbilimciler ekibi parlaklığının açık bir şekilde değiştiği görülen, yıldız yüzeyinin Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (ESO VLT) ile alınmış yeni görüntülerini yayımladı. Yeni araştırma yıldızın kısmen bir toz bulutu ile örtüldüğünü ortaya çıkardı ve böylece İkizlerevi’nin “Büyük Kararma” gizemi çözülmüş oldu.
Ekip yıldızı Büyük Kararma döneminde gözlemeye devam ederek daha önce görülmeyen görüntülerini Ocak 2020 ve Mart 2020’de almayı başardı. Nisan 2020 itibariyle yıldız normal parlaklığına dönmüştü.
“İlk kez bir yıldızın görünüşündeki değişimi haftalar ölçeğinde gerçek zamanlı olarak görüyorduk,” diyor Fransa, Paris Gözlemevi ve Belçika KU Leuven’den Montargès. Yeni yayınlanan görüntüler İkizlerevi’nin yüzey parlaklığının zamanla değişimini gösteren tek kanıt.
“İlk kez bir yıldızın görünüşündeki değişimi haftalar ölçeğinde gerçek zamanlı olarak görüyorduk,” diyor Fransa, Paris Gözlemevi ve Belçika KU Leuven’den Montargès. Yeni yayınlanan görüntüler İkizlerevi’nin yüzey parlaklığının zamanla değişimini gösteren tek kanıt.
Bugün Nature’da yayımlanan yeni çalışmalarıyla ekip gizemli azalmaya neden olan şeyin, İkizlerevi’nin yüzeyinde sıcaklığın düşmesiyle sonuçlanan, yıldızı örten bir toz örtüsü olduğunu ortaya çıkardı.
İkizlerevi’nin yüzeyi yıldızın içindeki dev gaz kabarcıkları hareket edip küçülüp büyüdükçe düzenli olarak değişmektedir. Ekibe göre Büyük Kararma öncesindeki bir zamanda büyük bir gaz kabarcığı yıldızın yüzeyinden ayrılıyor. Yüzeyin bir kısmının yeterince soğumasıyla birlikte, gaz halindeki madde yoğunlaşarak katı toz haline geçiyor.
İkizlerevi’nin yüzeyi yıldızın içindeki dev gaz kabarcıkları hareket edip küçülüp büyüdükçe düzenli olarak değişmektedir. Ekibe göre Büyük Kararma öncesindeki bir zamanda büyük bir gaz kabarcığı yıldızın yüzeyinden ayrılıyor. Yüzeyin bir kısmının yeterince soğumasıyla birlikte, gaz halindeki madde yoğunlaşarak katı toz haline geçiyor.
Yıldız tozu denilen bu oluşuma doğrudan şahit olduk,” diyor Montargès, çalışma ile toz oluşumunun çok hızlı bir şekilde ve yıldız yüzeyine yakın bir yerde oluşabileceği gösteriliyor. “Şimdi şahit olduğumuz gibi soğuk, evrimleşmiş yıldızlardan atılan toz, yersel gezegenlerin ve yaşamın temel yapıtaşları olabilir,” diye ekliyor çalışmaya katılan KU Leuven’den Emily Cannon.
Tozlu bir patlamanın sonuçlarından ziyade, İkizlerevi’nin parlaklık düşüşünün yıldızın ani ölümüyle olağanüstü bir süpernova patlaması geçireceği spekülasyonları internette konuşulmaktaydı. Gökadamızda herhangi bir süpernova patlaması 17. yy.’dan beri görülmüyor ve gökbilimciler bu tür bir olaya şahit olan bir yıldızdan neler bekleneceğinden tam olarak emin değiller. Ancak, İkizlerevi’nin Büyük Kararması’na dair sürdürülen yeni araştırmalar yıldızın dramatik sonunun geldiğine dair erken işaretler taşımıyordu.
Bu şekilde bilinen bir yıldızın sönükleşmesine şahit olmak hem profesyonel hem de amatör gökbilimciler için heyecan vericiydi, Cannon durumu şöyle özetliyor: “Geceleyin gökyüzündeki yıldızları izlediğimizde, bu minik, parıldayan ışık noktalarının ölümsüz olduğu zannedilir. İkizlerevi’ndeki sönükleşme bu yanılgıya bir son vermiş oldu.”
Bu şekilde bilinen bir yıldızın sönükleşmesine şahit olmak hem profesyonel hem de amatör gökbilimciler için heyecan vericiydi, Cannon durumu şöyle özetliyor: “Geceleyin gökyüzündeki yıldızları izlediğimizde, bu minik, parıldayan ışık noktalarının ölümsüz olduğu zannedilir. İkizlerevi’ndeki sönükleşme bu yanılgıya bir son vermiş oldu.”
Ekip İkizlerevi’nin yüzeyini görüntülemek için ESO’nun VLT’si üzerindeki SPHERE aygıtını ve sönükleşme boyunca yıldızı görüntülemek için de VLTI üzerindeki GRAVITY aygıtını kullandı. Şili’deki Atacama Çölü’nde yer alan ESO’nun Paranal Gözlemevi’ndeki teleskoplar, “bu sönükleşme olayına neden olan şeyi ortaya çıkarmak için hayati önemdeki araçlardı” diyor Cannon. “Yıldızı sadece bir nokta olarak değil, yüzeyindeki ayrıntıları da ortaya çıkartarak olay boyunca görüntülemeyi başardık,” diye ekliyor Montargès.
Montargès ve Cannon gökbilimin geleceğinin, özellikle ESO’nun Aşırı Büyük Teleskobu’nun (ELT), kırmızı dev yıldız İkizlerevi çalışmalarına katkılarını merak ediyor. “Eşi görülmemiş uzaysal çözümleme yeteneği sayesinde ELT İkizlerevi’ni doğrudan görüntüleyerek dikkat çekici ayrıntıları ortaya çıkaraktır,” diyor Cannon. “Doğrudan görüntüleme ile yüzeylerini inceleyebildiğimiz kırmızı süper devlere dair örneklerin sayısını belirgin ölçüde arttırarak, bu büyük kütleli yıldızların rüzgarlarının arkasındaki gizemleri çözmemize yardımcı olacak.”
Kaynak : eso.org
0 yorum:
Yorum Gönder