Ay bin yıllardır insanlığa ilham veren, görüntüsü sebebiyle şiirlere ve masallara konu olan, gezegenimizin ufak tefek meteor uyduları haricindeki tek uydusudur. Biz burada size Ay hakkında şiirler okuyup masallar anlatacak değiliz; ancak birçok kulağa masal gibi gelebilecek çok ilginç bir konuya eğilebiliriz: Ya Ay olmasaydı?
Eğer Dünya'nın 4.56 milyar yıllık tüm varlığını 24 saate indirgeyecek olsaydık (Dünya'nın doğumu da 0 noktası olsaydı), Ay, Dünya'nın doğumundan sadece 10 dakika sonra var olmuştur. Bir diğer deyişle Ay, Dünya'nın oluşumundan "sadece" 30 milyon yıl sonra var olmuştur. O zamanlar Dünya tam bir magma okyanusyudu ve en muhtemel hipoteze göre Mars büyüklüğünde bir gök cisminin Dünya'ya eğik bir açıyla çarpması sonucu bu magma tabakasından devasa bir kütle Dünya'dan koparak yörüngeye girdi ve Ay'ı oluşturdu (ki Dünya da, Güneş'in yörüngesindeki toz ve kayaların birleşimiyle, zaman içerisinde oluşmuş sıradan bir gezegendir).
Ay ilk oluştuğunda Dünya'ya oldukça yakındı: 25.000 kilometre kadar uzağımızdaydı (şu anda 384.400 kilometre uzaklıktadır). Eğer bugün de o mesafede olsaydı, şu anda Ay'ı gökyüzünde gördüğümüzden 10-20 kat büyük görecektik. Ne yazık ki Ay'ın bu kadar yakın olduğu dönemlerde gezegenimiz üzerinde hayat yoktu ve dolayısıyla bu güzel manzaraya kimse şahit olamadı.
Ay'ın varlığının en önemli ve birincil sonuçlarından biri, Dünya yüzeyinin sıcaklığı ile ilgilidir. Gel-git (med-cezir) etkisi olarak bilinen fiziksel etki, bir cismin diğer bir cisme olan yakınlığının kübü (3. dereceden kuvveti) ile ilişkilidir. Dolayısıyla Ay Dünya'ya bu kadar yakınken, yüksek bir çekim gücü yaratıyordu. Ayrıca o zamanlar Ay halen çok sıcaktı ve muhtemelen aradaki kısa mesafede verdiği sıcaklıktan ötürü gezegenin yüzeyini sıcak tutuyordu. Dolayısıyla yaşamın başlangıcı konusunda önemli etkileri olmuş olabilir. Ancak sonrasında Ay, zamanla gezegenimizden uzaklaşarak (ki halen, her sene 3.8 santimetre kadar uzaklaşmaktadır) ve soğuyarak bu etkisini tamamen yitirmiştir.
Ay'ın bir anda ortadan kaybolmasının esasında ani bir etkisi olmazdı. Sadece gecelerimiz daha karanlık olur ve gökteki güzel bir görüntüden mahrum kalırdık. Ancak yok oluşun etkileri, zamanla ortaya çıkmaya başlardı. En kısa sürede oluşacak etki, gel-gitlerin bugün olduğundan çok daha zayıf olması olurdu; çünkü Ay, yeryüzündeki gel-gitlere neden olan kuvvetlerin 3'te 2'sine tek başına neden olmaktadır. Bunun neyi etkileyeceğini bir anda anlayamayabilirsiniz; ancak denizel yaşam için gel-gitler çok kritik bir öneme sahiptir. Hatta birçok kara canlısının bile yaşam döngüsü gel-gitlere uygun olarak evrim geçirmiştir. Dolayısıyla gel-git hareketlerindeki bu kadar ani bir değişim, birçok türün sonunu getirmeye yetecektir.
Bunun ötesinde Ay'ın fiziksel etkisi, Dünya'nın kabaca sabit olan 23 derecelik eğimini korumaktadır. Ay birden ortadan kalkacak olursa, Dünya zamanla bu eğiminin sabitliğini yitirecek ve deyim yerindeyse "yalpalamaya" başlayacaktır. Örneğin Mars'ın böyle bir dengeleyicisi yoktur ve ekseni bu sebeple 15 derece ile 35 derece arasında gidip gelir. Bu da, Mars yüzeyindeki mevsimlerin bir ekstremden diğer bir ekstreme sürekli olarak değişmesine neden olur. Bu da yaşam için yıkıcı bir etkiye neden olacaktır.
Ay'ın yok olmasının bir diğer önemli sayılabilecek etkisi de, uzayın derinliklerinden Dünya'yı tehdit edebilecek gök cisimlerinden bizi kısmen koruyor olmasıdır. Ancak bu tüm astronomlar tarafından güçlü bir etki olarak tanımlanmamaktadır, çünkü Dünya, Ay'ın çap olarak yaklaşık 4 katı, hacim olarak yaklaşık 50 katı, yüzey alanı olarak 14.5 katı, kütle olarak 81 katı büyüklüğündedir. Dolayısıyla bir göktaşının Dünya'ya çarpma ihtimali, Ay'a çarpma ihtimalinden çok daha yüksektir. Yine de, Ay'ın koruyucu etkisini savunan bilim insanları, gök taşlarını yolundan saptırma açısından faydaları olduğunu düşünmektedirler.
Ay'ın yok olmasının bir diğer etkisi, gezegenimiz üzerindeki önemli bir kuvvet etmeninin kalkmasından ötürü oluşacak yer hareketleridir: depremler ve volkanik faaliyet. Ancak bunlar zamanla azalacak ve normale dönecektir.
Ay'ın yok olmasının en tartışılan etkilerinden biriyse, Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesinin değişmesi olacaktır. Ay ve Dünya bir nevi "kardeş gökcisimleri" olarak düşünülebilir. Birbirlerine çekim kuvveti uygulayarak dönerler ve bu ikili sistem, bir arada Güneş'in etrafında döner. Dolayısıyla Ay ortadan kalkacak olursa, Dünya üzerindeki önemli bir kuvvet ortadan kalkmış olur ve Güneş etrafındaki yörüngemiz, Ay'ın ortadan kalktığı andaki Dünya ve Ay konumlarına göre değişmeye başlayabilir. Fakat bu değişimin miktarı tam olarak bilinmemektedir. Bazı araştırmacılar, Ay'ın yok olmasının Dünya'nın yörüngesini neredeyse hiç etkilemeyeceğini söylerken, bazıları önemli değişimlere neden olabileceğini iddia etmektedirler. Dolayısıyla bu konuda net bir şey söylemek pek mümkün değildir.
Öte yandan Ay'ın Dünya'nın dönüş hızını giderek yavaşlattığı da bilinmektedir. Ay'ın gezegenimize uyguladığı kuvvet, gezegenimizi son 500.000 yıl içerisinde yılda 400 dönüşten, yılda 365 dönüşe kadar yavaşlatmıştır. Dolayısıyla Ay ortadan kalkacak olursa, Dünya'nın yavaşlamasına neden olan çok önemli bir etken de ortadan kalkmış olacaktır. Bu, gezegenimizi artık etkilemeyecektir; ancak eğer ki Ay başından beri var olmayacak olsaydı, gezegenimizin dönüş hızındaki farklılıktan ötürü canlılar çok daha farklı bir evrimsel süreçten geçebilirlerdi. Örneğin Dünya çok daha hızlı dönecek olsaydı, atmosferimizde çok fazla türbülans oluşabilir ve bu da güçlü ve dinmek bilmeyen rüzgarlara neden olabilirdi.
Son olarak, biyolojik açıdan yeniden ele alacak olursak, Ay'ın yok oluşu muhtemelen birçok canlıyı ciddi miktarda etkileyecektir. Çünkü birçok memelinin gözleri Ay ışığına duyarlı olacak şekilde evrimleşmiştir ve buna insan da dahildir. Bu memelilerin belki birçoğu, Ay'ın yokluğundan önemli miktarda etkilenerek hayatını yitirecektir. İnsanlarda böyle bir durum olmayacağı tahmin edilebilir; fakat bizde de çok önemli psikolojik değişimler yaşanması muhtemeldir. Bunu çağımızın saçmalığı astroloji ile ilgili olarak düşünmeyiniz. Ay'ın ortadan kalkması, gece-gündüz kavramlarıyla ilgili beynimizde bulunan algıları etkileyecek ve hormonal değişimlere neden olabilecektir. Bu da insan davranışlarının değişmesiyle sonuçlanacaktır.
Tüm bu değişimlerin ne kadar ciddi olacağı ve neleri etkileyeceği konusunda tartışmalar bulunmaktadır. Ay'ın ortadan kalkması muhtemelen Dünya'da önemli birçok farklılığa neden olacaktır; ancak felaket tellallarının iddia ettiği gibi, Ay'ın ortadan kalkmasının Dünya'daki tüm yaşamı yakıp yıkacağını düşünmek, Ay ile Dünya arasında çok hassas bir dengenin bulunduğunu sanmak, Ay hiç olmasaydı canlılığın var olamayacağını ısrarcı bir şekilde iddia etmek apaçık bilgisizliğin bir sonucudur. En basitinden, okyanusların tabanlarında yaşayan bakteriler ve arkeler (ki bunlarla olan ortak atalarımız, muhtemelen yaşayan ilk canlılardı), bırakın Ay'ı, Güneş bile ortadan yok olacak olsa milyonlarca yıl hiçbir şey olmamış gibi yaşamlarını sürdürüp evrimleşmeye devam ederlerdi. Dolayısıyla insanları duygusal olarak etkilemek amacıyla uydurulan yalanlara karşı dikkatli olmanızı tembihliyor, ilk uygun fırsatta parlak bir dolunayın tadını çıkarırken Evrim Ağacı olarak bizleri hatırlamanızı umuyoruz.
0 yorum:
Yorum Gönder